Còn lại gì cho nhau?

Ain’t Got No/I’ve Got Life (*), tự cái tên đó đã là một đoạn đối thoại, ngắn gọn, đơn giản nhưng không dễ trả lời. Chỉ là một cái tên, nó đã bao gồm cả câu hỏi và câu trả lời. Nó giống như một công án thiền của những triết gia tu hành phương Đông hay một bài thơ Haiku xinh đẹp của Nhật Bản vậy. Khi bạn hiện diện trên trái đất này mà không có gì cả, bạn còn lại cái gì? Vâng, xin thưa, cái còn lại chính là thân thể bạn và cuộc đời của bạn. Bài hát trả lời thế.

Chỉ nghe qua một lần đã cảm. Cả bài hát chỉ là những câu đơn giản, những từ vựng mà trình độ tiếng Anh ở mức “entry-level” đã có thể hiểu được. Hiện lên qua mỗi câu hát, là hình ảnh của một người (nam hay nữ, theo nhiều người đó là nữ, nhưng điều đó không quan trọng) mà bản CV của anh ta/chị ta chỉ là những con số không tròn chĩnh: Tên tuổi: Không, Quê quán: Không, Gia đình: Không, Tôn Giáo: Không, Dân tộc: Không, Nghề nghiệp: Không, Tiền bạc, nhà cửa,... tóm lại là tất cả những thứ thông thường mà bất kỳ một người thông thường nào cũng thường sở hữu: cũng Không nốt.

Người ta sẽ làm gì trong tình trạng như vậy: Đập đầu vào tường mà than khóc, nhảy cầu tự tử, dặt dẹo nơi công cộng?... Đó là những phản ứng tiêu cực thông thường. Nhưng nhân vật của bài hát đã có một thái độ tích cực hoàn toàn ngược lại với quy tắc thông thường. Đó là một sự tự tin, lạc quan khi khẳng định mình vẫn sở hữu khối óc, trái tim, mắt mũi mồm chân tay, và thậm chí cả nụ cười,.... những thứ để anh ta/chị ta vẫn có thể tư duy, yêu thương, quan sát, lắng nghe và hành động. Đó là những thứ, như anh/chị ta khẳng định, người khác không thể lấy đi được.

Chỉ qua vài phút ngắn ngủi của bài hát, lướt qua tâm trí tôi vẫn là những "chợ người" Hà Nội, những người đàn ông bán máu, bán thận để nuôi con, những người đàn bà bán mái tóc thề cả đời gìn giữ, những nhân vật chính trong câu chuyện Món quà của Đạo sĩ (O’ Henry), là thái độ sống qua các bài hát của Trịnh Công Sơn: u sầu nhưng không bi lụy, là cách nói của người phương Tây: be a good loser.

Cảm ơn bà, Nina Simone.

(*) Thực chất đây là một Medley (liên khúc). Nhiều người lầm tưởng bài hát là do Nina  viết về những người nô lệ da đen, nhưng thực ra lại được sáng tác bởi toàn những người da trắng, về những cảnh đời cùng cực nói chung, không phân biệt màu da. Phần lời được sáng tác bởi James Rado & Gerome Ragni, phần nhạc do Galt MacDermot sáng tác. Bài hát có rất nhiều versions khác nhau, tuỳ theo sự phóng tác của mỗi lần trình diễn. Version dưới đây chỉ là tham khảo.

1,2 heart, soul  I ain't got no home, ain't got no shoes Ain't got no money, Ain't got no clothes Ain't got no perfume, Ain't got no skirts Ain't got no sweaters, Ain't got no smokes Ain't got no god.  Ain't got no father, Ain't got no mother Ain't got no sisters, i've got one brother Ain't got no land, Ain't got no country Ain't got no freedom, Ain't got no god, Ain't got no mind,  Ain't got no earth, Ain't got no students Ain't got no father, Ain't got no mother Ain't got no sweets, Ain't got no ticket Ain't got no token, Ain't got no mind Ain't got no land.  But there is something i've got, there is something i've got, there is something i've got, nobody can take it away...  Got my hair on my head Got my brains, Got my ears Got my eyes, Got my nose Got my mouth, I got my smile I got my tongue, Got my chin Got my neck, Got my boobies Got my heart, Got my soul Got my back, I got my sex  I got my arms, my hands, my fingers, my legs, my feet, my toes, and my liver, got my blood..  I got life, i've got life's, i've got headaches, and toothaches and bad times too like you ...  Got my hair on my head Got my brains, Got my ears Got my eyes, Got my nose Got my mouth, I got my smile I got my tongue, Got my chin Got my neck, Got my boobies Got my heart, Got my soul Got my back, I got my sex  I got my arms, my hands, my fingers, my legs, my feet, my toes, and my liver, got my blood..  I got life, and i'm going to keep it as long as i want it, I got life.....  heart, soul heart, soul.