Ngõ phố người đời

Ngõ phố người đời là tên tập sách mới nhất của GS.TS, kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính vừa được Nhà xuất bản Văn Học ấn hành.

Tập sách tập hợp những tản văn về quê, về phố, về nhà Việt, về nguồn cội và di sản... thấm đẫm hồn Việt và kiến văn sâu sắc của một "nhà văn hóa - kiến trúc": Hà Nội quen thân, Nghĩ về Đà Lạt, Tản mạn về nhà Việt, Đô thị cho muôn đời, Phải quay mặt về với nông dân, Đừng quá sợ đánh mất bản sắc dân tộc, Tuyên ngôn kiến trúc VN thế kỷ 21...

"Viết mà như nói. Nói mà như mở lòng. Chữ, say mà không rượu. Tâm, thiền mà không nhập...", những lời tác giả viết về kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện cũng là cái chất, cái duyên của bút lực tài hoa nơi ông, để làm nên một quyển sách thú vị.

Buổi giới thiệu sách Ngõ phố người đời do tạp chí Kiến Trúc Nhà đẹp tổ chức diễn ra lúc 18g30 ngày 24-5 tại nhà hàng Blue Ginger (37 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Q.1, TP.HCM).

Ngõ phố người đời, có gì?

TTO - Dân tộc nào đó ngày nay bỗng dưng tự hào tiền nhân để lại những công trình kỳ vĩ xây lên bằng sinh mạng (chết) của ngàn - vạn - triệu dân lành, thì đất nước Việt Nam này may mắn không có những công trình ấy. 

Khái quát về hình hài quá vãng của thủ đô ta, vị kiến trúc sư này gói gọn: "Trên thân mình Hà Nội không hiện rõ dấu ấn của bàn tay vương quyền độc đoán...". Ông truyền cho người ta niềm tin yêu, nỗi nhung nhớ về đặc tính (giá trị) hồn hậu của đô thị Việt, đô thị đích thị của nền văn minh lúa nước, ấy là thứ nguồn mạch luôn biết lượng sức và bao dung, "bình dị, thô mộc, thân quen, như một dòng chảy chan hòa...". 

Trong thời buổi đảo điên, đời sống kim - tiền tuôn chảy nhầy nhụa thực dụng, cái gì cũng nhắm mắt nhắm mũi, lai căng, học đòi "hoành tráng" (dù không đủ nội lực), ông sợ rồi sẽ tạo ra những đô thị "khùng". Để khỏi "khùng", ông đeo bám nhắc nhớ về sức sống điềm tĩnh, "sống chậm" mà bền bỉ, cảm thông, "tự giải thoát" của ông cha, được định vị như một triết lý. 

Phố Việt đẹp, nồng nàn và thiêng liêng không chỉ nơi những khách sạn kiêu kỳ, dãy phố xa hoa, ngập tràn xe hơi đời mới, mà muôn năm nay đã ở ngay "kẻ gồng gánh tào phớ, bắp luộc, rau dưa xiêu vẹo bước qua". Sự mộc mạc và hồn hậu đó cha ông cũng không ngờ có ngày (như hôm nay) con cháu huy động tất thảy để kinh doanh (làm du lịch), như những làng cổ Đường Lâm (Hà Tây), Thổ Hà (Bắc Giang); Hội An (Quảng Nam), Huế, Đà Lạt; những đình làng, ngôi chùa, cây đa, bến sông hay chỉ như cái ngõ bé nhỏ Ngọc Khánh hiền lành của Hà Nội... Nên "cái gì xây dựng hôm nay không để lạc hậu... ngay hôm nay". 

Cái gì xây dựng hôm nay không để thế hệ tiếp theo phá bỏ. "Những gì bày ra trong cuốn Ngõ phố người đời hiện lên một tình yêu nồng nàn, thấu hiểu đến tận cùng với di sản kiến trúc/đô thị đất nước của tác giả (ông là GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính). 

Ông ngồi chờ mong những cái mới (đô thị và công trình kiến trúc) của thời đại sẽ được tạo ra cùng lúc lại ôm đầy lo lắng về hiện trạng ngược đãi (và bóc lột) nhỡn tiền ở khắp nơi với di sản kia của cha ông để lại, bởi lối quản lý/ứng xử/khai thác thiếu hiểu biết và thực dụng. Viết về sự xem mặt bằng và địa ốc là cao cả, phố phường khắp nơi đều hóa "chợ", còn cây xanh, kể cả cây cổ thụ, bị xem nhẹ, ông bày tỏ "nó cũng là da thịt"!

Ông như thách đố khi chỉ ra: "Mọi sự tăng trưởng, tiến bộ... thể hiện trước tiên và rõ nhất là ở các đô thị".

Tản mạn, rong rêu về đô thị, kiến trúc, ông viết bằng một thứ văn chương lịch lãm, phong lưu theo kiểu Việt (mộc, tinh tế), đọc cứ thấy bàng bạc. Văn vẻ nhẹ nhàng, chỉ toàn "gợi", "nhắc nhớ" (nếu rảnh), nhưng đọc nhiều khi cứ đau lòng, chua xót, nhiều người sẽ thấy "liên lụy", thậm chí hổ thẹn. Phố xá ta ngày nay quá nhiều người có nhà to, sắm xe hơi, sở hữu nhiều cổ phiếu, nhưng vẫn không thể trở thành... thị dân. 

Vị kiến trúc sư họ Hoàng Đạo bất thần như tài hoa hơn cả người cha (cụ Hoàng Đạo Thúy) ngày nào khi chỉ ra: Nghèo lâu, giàu nhanh dễ dẫn tới xa hoa/ Nghèo mà có văn hóa, phong lưu/ Giàu mà thiếu văn hóa, thực dụng/Thực dụng... tự biến thành cây khô. Sách cứ như một cuốn thơ... "triết lý về đô thị" dành cho từng người ở phố và cả cho mọi vị đứng đầu thành phố nào đó ở ta bây giờ.

NGUYỄN HÀNG TÌNH